چه كنيم تا نماز براى ما لذت بخش شود؟      

عواملى كه مى‏تواند عبادت و نماز را براى انسان لذت بخش كند، چند چيز است؛ ازجمله:

1 - قبل از عبادت انسان خود را مستعد و مهيا سازد؛ يعنى، به خود تلقين كند كه: من در صدد نيايش و نماز هستم و مى‏خواهم با پروردگار خود مناجات كنم. پس سعى كند افكار متفرق را از ذهنش دور سازد.

2 - حتى‏الامكان در وقت و حال مناسب نماز بخواند؛ يعنى، با كسالت، خستگى و خواب‏آلودگى، وارد نماز نشود: «و لايأتون الصلاة الاوهم كسالى»(توبه (9)، آيه 54.) و «و لاتقربوا الصلاة و انتم سكارى حتى تعلموا ما تقولون»( نساء (4)،آيه 43.).

3 - در محيط پر سر و صدا و آشوب به نماز نايستد؛ بلكه محيط آرام و با فراغتى را انتخاب كند.

4 - در حين نماز مصمّم بر مراقبت باشد و اگر احياناً افكار ديگرى به او هجوم آورد، به محض توجّه سعى كند خود را از دام آن افكار برهاند.

5 - مهم‏تر از همه معرفت خود را نسبت به خداوند، جهان هستى و خود افزايش دهد تا حقيقت نماز بر او آشكار گشته و از گفت و گو با خداوند لذت ببرد.    

اگر عمل بالا رفت عامل نيز بالا مي‏رود چون عمل از عامل جدا نيست كه عمل را در نامه‏اي بنويسند و تنها همان بالا برود. ممكن نيست جان عمل كه نيّت است، از انسان جدا باشد. عمل مانند بخار و دود نيست، بلكه واقعيتي است وابسته به جان آدمي. حقيقتي كه منشأ اين عمل است همواره با صاحب عمل خواهد بود. اگر عمل بالا مي‏رود عامل هم بالا مي‏رود. آنگاه انسان آسماني و فرشته شده، وصف او سماوي مي‏شود.
اين معناي عقلي را اميرالمؤمنين (سلام‏الله‌عليه) در بيان لطيفي، تبيين فرموده‏اند كه: «فاعل الخير خيْر منه وفاعل الشرّ شرّ منه»(1) بهتر از هر عمل خيري، انساني است كه عمل خير را انجام مي‏دهد. اگر نماز فضيلت دارد، اگر نماز بالا مي‏رود، بهتر از نماز، نمازگزار است؛ چون اين نماز فعل اوست. چگونه مي‏شود نماز بالا رود و نمازگزار بالا نرود، روزه بالا رود و روزه‏دار بالا نرود. نيز بدتر از هر عمل بدي همان عامل بدي است كه آن را مرتكب مي‏شود؛ زيرا عمل بد و شر، اثر آن شخص است. چگونه مي‏شود اثر از مؤثر قويتر باشد.
در بعد فضيلت اگر اعمال خير بالا مي‏رود، روح انسان كه عامل اين اعمال خير است آن هم يقيناً بالا مي‏رود

حكمت عبادات، آیت الله جوادی آملی - صفحه  120

 1- نهج البلاغه، حكمت 32

توصيه انبيا به نماز
امام ششم (سلام‏ الله‌عليه) درباره عظمت نماز فرمودند: شما سخن انبيا را در قرآن مي‏شنويد، بنده صالح خدا، عيساي مسيح (سلام‏ الله‌عليه) مي‏گويد: خدا مرا به نماز توصيه كرد:
امام صادق (عليه‏السلام) اين سخن را در جواب معاوية بن وهب كه از وي درباره بهترين وسيله تقرب و محبوبيت بندگان به پروردگار پرسيده بود فرمود: «ما أعلم شيئاً بعْد المعرفة أفضل من هذه الصلاة! ألا تري أنّ العبد الصالح، عيسي‏بن مريم عليه‏السلام قال: وأوصاني بالصّلوة»3 بهترين وسيله تقرب به پروردگار پس از معرفت خدا چيزي بالاتر از نماز نيست ـ معرفت جزء اصول اعتقادات است. و بر اساس آن تقرب به وسيله نماز ممكن است ـ آيا نديدي عيسي‏بن مريم را كه مي‏فرمايد: خداوند مرا به نماز توصيه كرده است.
حكمت عباداتْ ، آیت الله جوادی آملی، صفحه 116

اميرالمؤمنين (سلام‏الله‌عليه) در نهج البلاغه از رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) نقل فرموده كه: من در عجبم از كسي كه چشمه‏اي درِ منزل اوست و شبانه ‏روز پنج بار در آن چشمه شستشو مي ‏كند، با اين حال، باز آلوده است. چون نماز مثل چشمه زلال است كه انسان نمازگزار در وقتهاي پنجگانه در آن شستشو مي‏ كند(1).
نماز كوثري است كه انسان را تطهير مي‏كند. قهراً اگر ما از نماز اين طهارت را در خود احساس نكرديم، بايد بپذيريم آن نماز واقعي را نخوانده‏ايم. ممكن است نماز صحيح باشد، لكن مقبول نيست؛ زيرا نمازي مقبول است كه روح انسان را تطهير كند. آنگاه گذشته از اقبال الهي و بهشت خداوند متعال، دلهاي ديگران را متوجه شما مي‏كند و شما محبوب ديگران مي‏شويد.
چه ذخيره‏اي بالاتر از اينكه دلهاي مؤمنان به طرف انسان متوجه باشد؟ زيرا در مشكلات، مؤمنين يار انسانند. دعاي مؤمنان نسبت به انسان مؤثر است. اگر انسان بخواهد مؤمنان مشكل او را حل كنند، براي او دعا و طلب آمرزش كنند، بايد قلب خودش را مخصوصاً در حال نماز متوجه خداوند سازد.
وقتي انسان در نماز قلب را مهار مي‏كند كه چشم و گوش را در بيرون مهار كرده باشد. اگر در بيرون نماز، چشم و گوشش را حفظ كرد، در نماز دشمن دروني هجوم نمي ‏آورد. مهم آن است كه انسان در بيرون نماز خود را حفظ كند. 

حكمت عبادات،آیت الله جوادی آملی ،صفحه 115

1ـ تعاهدوا أمر الصلاة وحافظوا عليها واستكثروا منها... وشبّهها رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) بالحَمّة (الجمّة) تكون علي باب الرجل، فهو يغتسل منها فى اليوم والليلة خمس مرات فما عسي أن يبقي عليه من الدَرَن؟ (نهج البلاغه، خطبه 199).

آیه الله بها الدینی

صلات، جاذب نفوس انسانی است . صلات، معراج مؤمن است و این معراجیت صلات، معراجیت واقعی است . ولی چرا نفوس عروج پیدانمی کنند؟ چرا به سوی الله حرکت نمی کنند؟ چرا به خدای تعالی تقرب پیدا نمی کنند؟ چگونه است که هم نماز می خواند، هم قلدری، سفاکی و سبعیت می کند؟ !

این، برای این است که نمازش صادقانه نیست . اگر نماز صادقانه بود، عروج دارد . دروغ بافی، آدم را به جایی نمی رساند . «ایاک نعبد و ایاک نستعین » ; یعنی من به حق تعالی، عبودیت محض دارم، تسلیم هوای نفس نیستم، تسلیم شیطان نیستم . منتهای حرکت انسان این است که به هیچ موجودی وابسته نباشد و فقط به حق تعالی وابستگی داشته باشد . آزادی نفوس وقتی است که تمام وابستگی ها به نفوس و ارباب ها را کنار بگذارد و فقط به خدای تعالی وابسته باشد . آزادی نفوس، عبارت از این است که از خدای تعالی استعانت جوید و از احدی جز خدای تعالی، طلب نصرت نکند . منتهای کمال بشر این است که این مقام را پیداکند . وقتی این مقام را پیدا می کند که راستگو باشد . در نماز امام زمان (عج)، تکرار «ایاک نعبد و ایاک نستعین » ، برای این است که عروج پیدا کنید; ولی اگر صد تا دروغ گفتید سقوط پیدا می کنید!